फ्री हिट - अण्णा, जहाज बुडते आहे!

राज्यकर्त्यांना सळो की पळो करून सोडणारे अण्ण्णा हजारे स्वत:च अडचणीत येत चालले आहेत. किरण बेदी, केजरीवाल, सिसोदिया, भूषण पितापूत्र अशा टीम अण्णा सदस्यांनी अवघ्या दोन महिन्यांत अण्णांनी अक्षरश: प्राण पणाला लावून उभारलेली भ्रष्टाचारविरोधी मोहिम पिछाडीवर गेली आहे. अणांच्या विरोधकांच्या हाती कोलीत देण्यात ही मंडळी आणि अण्णांचे पीए सुरेश पठारे यांचा वाटा मोठा आहे. त्यांची वक्तव्ये अथवा कृत्ये बघता ही मंडळी अण्णांना मदत करण्यास आली आहेत कीं त्यांना बुडवण्यास असा प्रश्न पडतो.

सार्वजनिक आयुष्यात व्यक्तिगत प्रतिमा फार महत्त्वाची असते. लोकांना शिकवण्याआधी स्वत: स्वच्छ असावे लागते आणि सर्वसामान्यांनाही तसे वाटण आवश्यक असते. येथे, बेदी आणि केजरीवाल यांच्या निधी उभारण्याबाबतच संशयाचे धुके निर्माण झाले आहे. दोघांनी एकमेकाच्या वर्तनाबाबत भाष्य केले आहे. प्रशांत भूषण यांनी थेट, काश्मीरींना स्वयंनियंत्रणाचा हक्क द्यावा असे सांगून टाकले.

काश्मीरचा मामला इतका सोपा असता तर गेली ६५ वर्ष भारत आणि पाकिस्तान या भूप्रदेशावरून सतत संघर्ष का करीत बसले असते? उद्या, काश्मीरींनी, आम्हाला स्वतंत्र व्हायचे आहे किंवा पाकिस्तानमध्ये सामील व्हायचे आहे असा कौल दिला तर संरक्षणदृष्टया भारत अडचणीत येईल त्याचे काय? काश्मीर नसेल तर भारताची सीमा थेट पंजाबपासून सूरू होईल. आज काश्मीर हा हिमालयाच्या कुशीतील भाग भारतासाठी महत्त्वचा आहे.

आज काश्मीर खदखदतो आहे. तेथील लोकांच्या मनात नेमके काय आहे हे सांगणे अशक्य बनले आहे. तेथील किती लोकांच्या मनात धर्मवेड आहे हेही कळत नाही. अशा वेळी देशाच्या एका भागाला स्वयंनियंत्रणाचा हक्क द्यावा असे मतप्रदर्शन सार्वजनिक जीवनातील कोणीही अधिक विचारपूर्वक करायला हवे. हाच न्याय आसाम, नागालँड किंवा इतर सीमा प्रांतांनी मागितला तर भारताने काय करावे?

आता या वादात अण्णांचे काही महिने ब्लॉग रायटर म्हणून काम केलेले राजू परूळेकर उतरले आहेत. त्यांनी दिलेली माहिती ही, अण्णांच्या कार्यपद्धतीविषयी आणि पारदर्शी व्यवहाराविषयीच संशय निर्माण करणारी आहे. टीम अण्णामध्ये व्यक्तीगत हेवेदावे इतके असतील तर चळवळीचे काय होणार असा प्रश्न माझ्यासारख्या सामान्य माणसाला पडतो आहे.

मुळात ही चळवळ नेमकी कशासाठी आहे हे मला तेव्हाही कळले नव्हते आणि आजही मी तितकाच अनभिज्ञ आहे. अण्णांचा लढा हा देशातील भ्रष्टाचार कमी करावा म्हणून आह की जनलोकपाल कायदा संमत व्हावा म्हणून आहे? जनलोकपाल विधेयक सरकार जसे आहे तसे मंजुर करणार नाही हे उघड आहे. कारण त्यात अनेक त्रुटी आहेत. रोगापेक्षा इलाज भारी असा हा प्रकार आहे. मुळात एका कायद्याने भ्रष्टाचार कमी होईल असा भाबडेपणाा बाळगावा का?

अण्णांची तुलना अनेकदा महात्मा गांधींशी केली जाते. मुळात हीच एक चूक आहे. गांधींनी चळवळ उभारताना सामान्य माणसाला एक कार्यक्रम दिला. स्वत:बरोबर त्यांना नेण्याइतकी ताकद दाखवली. सोबत देशभर पसरलेला काँग्रेस पक्ष होता. सर्व राज्यांत त्यांचे निष्ठावाक अनुयायी होते. यापैकी अनेक व्यक्तीगत जीवनात स्वच्छ होते.

अण्णांनी सामान्य माणसाला कोणताही कार्यक्रम दिलेला नाही. गावागावात, भ्रष्टाचाराचे रोज फटके खाणारा शेतकरी आणि बारा बलुतेदार किंवा शहरांतील पिचलेला माणूस सहारा शोधतो आहे. त्यांना जनलोकपाल म्हणजे काय हे कळत नाही. जनलोकपालमुळे कोणता भ्रष्टाचार कमी होईल हे त्याच्या लक्षात येत नाही. कारण त्याला इतकेच कळते आहे की, गेल्या सहा दशकांत अनेक कायदे होऊनही, भ्रष्टाचार वाढतोच आहे आणि त्यात बळीही आपलाच जातो आहे.

रोज सतावणारा भ्रष्टाचार कसा कमी होईल ह्याचे उत्तर अण्णा देणार नसतील तर त्यांची चळवळ वेग घेणे कठीण आहे.

यात भर पडली आहे ती, वाचाळ टीम अण्णाची. सरकारशी लढणे कधीच सोप्पे नसते. आणि भारतातील राजकारणी हे बेरके आणि चलाख आहेत. त्यांनी अण्णांसारखी अनेक संकटे झेलली आहेत आणि संपवली आहेत. शरद जोशी आणि टिकैत यांनी तर देेशातील संपूर्ण शेतकरी सरकारविरुद्ध उभा करण्याचे प्रयत्न केले. पंजाबमध्ये शीख फुटीरतावाद्यांनी केलेल्या देशविरोधी चळवळीने देश हादरला, पंतप्रधानांसकट अनेकांना यापायी प्राण गमवावे लागले.

अशी आणखीही उदाहरणे देता येतील. मुद्दा आहे तो, अण्णा सतत उपोषणाला बसतो अशी धमकी देत राहिले तर उपोषणाचे शस्त्र बोथट होईल हे त्यांच्या लक्षात येत नसेल का? मुख्य म्हणजे सतत सरकारला वेठीस धरून यशस्वी होऊ असे त्यांना का वाटते आहे?

देशभर चळवळ नेण्याचे, त्यासाठी भक्कम पायाभरणी करण्याचे आव्हान अण्णा स्वीकारणार आहेत का? त्यासाठी काही काळ मिडियाच्या प्रकाशझोताबाहेरही जावे लागेल. मुळात अण्णांचा हा पिंड आहे का? सेलेब्जना घेऊन चळवळ यशस्वी होते का?

अण्णांची मोहिम अपयशी ठरली तर, लोकांचे फार मोठे नुकसान होईल. त्यांना गेली सहा दशके वेढलेल्या सर्वांत मोठ्या संकटातून सोडवण्याचे सार्मथ्य कोणामध्येच नाही अशी त्यांची भावना होईल. मग तर, माजलेला भ्रष्टाचारी वर्ग ह्या वर्गाची अगदीच दयनीय अवस्था करेल.

अण्णा, जहाज बंदरावर नेऊन डागडुजी करून घ्या. नाहीतरी बुडत्या जहाजावरचे उंदीर कधी पळ काढतील हे कळणार नाही आणि कप्तान म्हणून खापर तुमच्यावर फुटेल.