रोज नवं आव्हान

करिअर निवडीसाठी विद्यार्थी आणि पालकांना मार्गदर्शनपर अशा 'महाराष्ट्र टाइम्स एचएससीनंतर काय?' या उपक्रमांतर्गत वाशी इथल्या आयसीएलई या कॉलेजमध्ये
पत्रकारिता क्षेत्रातील करिअर संधींची माहिती देणारं सेमिनार नुकतंच झालं. यावेळी 'महाराष्ट्र टाइम्स'चे वरिष्ठ सहाय्यक संपादक दिवाकर देशपांडे आणि 'स्टार माझा'चे न्यूज अँकर मिलिंद भागवत यांनी उपस्थितांना मार्गदर्शन केलं.

......

प्रिण्ट मीडिया :

पूर्वी पत्रकारितेला समाजसेवेचं स्वरुप होतं. पण, आता पत्रकारिता एक व्यवसाय झाला आहे. वृत्तपत्र तसंच नियतकालिकांच्या वाढत्या संख्येमुळे या क्षेत्रात करिअरच्या अनेक संधी निर्माण झाल्या आहेत.

आवश्यक कौशल्य :

विद्यार्थ्यांनी अंगी असलेल्या गुणांचा वापर करिअर घडवण्यासाठी केला पाहिजे. भाषेची, लिखाणाची तसंच वाचनाची आवड असेल, तर तुम्ही पत्रकारिता क्षेत्रात चांगल्या प्रकारे काम करू शकता. प्रिण्ट जर्नलिझममध्ये (वृत्तपत्र, मासिकं, नियतकालिकं) संपादकीय आणि तांत्रिक असे दोन विभाग असतात. संपादक, उपसंपादक, वार्ताहर, छायाचित्रकार अशी कामाची वर्गवारी यात असते.

या क्षेत्रात काम करताना उत्तम निरीक्षणशक्ती, अचूकता, भाषेची जाण यासारखे गुण अंगी असावे लागतात. यासाठी वाचन सगळ्यात महत्त्वाचं असतं. भाषा आणि विचार करण्याची क्षमता वाढवण्यासाठी वेगवेगळ्या विषयांवरील वाचन करावं लागतं. संपादकीय विभागाबरोबरच तांत्रिक विभागाचं कामही जबाबदारीचं असतं. पेपरचा खप, डिझायनिंग, फोटो प्रोसेसिंगसारखी तितकीच महत्त्वाची कामं इथे करावी लागतात. त्याचबरोबर आपल्या इण्डस्ट्रीची माहिती असावी लागते.

संधी :

पत्रकारिता फक्त वृत्तपत्रांमध्ये नसून वेगवेगळ्या मासिकांसाठीही करता येऊ शकते. मराठी भाषेमध्ये अनेक साप्ताहिकं तसंच नियतकालिकं निघतात. स्पर्धा वाढल्यामुळे मासिकांसाठी काम करताना चांगला पगारही मिळतो. फ्री लान्सिंग पद्धतीने एकाच वेळी वेगवेगळ्या वृत्तपत्रांसाठी तसंच मासिकांसाठी लिखाणाचं काम करता येतं. केवळ ग्लॅमर म्हणून या क्षेत्रात येण्याची इच्छा ठेवू नका. मेहनत करण्याची तयारी असेल तरच पत्रकारितेचा विचार करा.

इलेक्ट्रॉनिक मिडिया :

गेल्या काही वर्षांमध्ये न्यूज चॅनेल्सच्या वाढत्या संख्येमुळे इलेक्ट्रॉनिक जर्नलिझममध्ये करिअरच्या अनेक संधी निर्माण झाल्या आहेत. या ग्लॅमरस क्षेत्राकडे अनेक मुलं-मुली आकषिर्त होत आहेत. पण, इथे प्रचंड संघर्ष आणि मेहनत आहे हेही तितकंच खरं आहे.

इलेक्ट्रॉनिक मीडिया म्हणजे घड्याळाशी स्पर्धा असते. सतत एकसारख्याच उत्साहाने बोलता आलं पाहिजे. यासाठी अनेक विषयांचा अभ्यास आणि प्रभावीपणे बोलण्याचा सराव गरजेचा असतो. न्यूज अँकरिंगसाठी विविध क्षेत्रांतील मूलभूत माहिती असावी लागते. शुद्ध भाषा आणि स्पष्ट शब्दोच्चार हे न्यूज अँकरिंगसाठी अत्यंत महत्त्वाचं आहे. समोर स्क्रीनवर बातमी दिसत असली, तरी ती वाचायची नसते तर सांगायची असते. त्यामुळे गोष्टीसारखी (स्टोरी टेलिंग) बातमी सांगता आली पाहिजे. रिपोटिर्ंगसाठी एखाद्या घटनेचा मागोवा घेणं, सहनशीलता तसंच चौकसपणा अंगी असावा लागतो. बातमीचा गाभा आणि घडलेली घटना कथन करता आली पाहिजे. वृत्तवाहिन्यांमध्ये काम करण्यापूवीर् वृत्तपत्रांमध्ये काम केल्यास हे गुण विकसित होतात.

न्यूज रिपोर्टर तसंच अँकर याव्यतिरिक्त अनेक जागांवर काम करता येतं. कॅमेरामन, व्हिडीओ एडिटर, अॅनिमेटर, व्हिडीओ लायब्ररियन अशा पदांवरही जबाबदारीने काम करावं लागतं. अनेक न्यूज चॅनेल्सची स्वत:ची व्हिज्युअल लायब्ररी असते. ती सांभाळण्यासाठी नीटनेटक्या अशा माणसाची गरज असते. तुमच्याकडे जर व्यवस्थितपणा असेल, तर या पदावर तुम्ही काम करू शकता. अनेक वेळा एखाद्या घटनेचे व्हिज्युअल्स उपलब्ध नसतात. अशा वेळी ग्राफिक्स तयार करण्याचं काम अॅनिमेटरचं असतं. त्यामुळे अॅनिमेशनचं प्रशिक्षण घेतलेल्या विद्यार्थ्यांसाठीही न्यूज चॅनेल्समध्ये संधी आहेत. व्हिडीओ शुटिंगनंतर तो एडिट करणं महत्त्वाचं असतं. एडिटिंगची आवड असणाऱ्यांसाठी वृत्तवाहिन्यांमध्ये एडिटरची जागा आहे. शूट केलेला व्हिडीओ कमीत कमी वेळात अचूकपणे एडिट करणं जबाबदारीचं आणि महत्त्वाचं असतं.

जर्नालिझमचं प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्था :

बारावीनंतर बीएमएम अभ्यासक्रमाचं शिक्षण विद्याथीर् घेऊ शकतात. त्याचप्रमाणे पदवीनंतर मास्टर्स तसंच डिप्लोमाचे कोसेर्स असणाऱ्या अनेक संस्था आहेत.

पत्रकारिता आणि संज्ञापन विभाग, मुंबई विद्यापीठ

रानडे इन्स्टिट्यूट, पुणे

डिप्लोमा कोर्सेस :

गरवारे इन्स्टिट्यूट ऑफ करिअर एज्युकेशन अॅण्ड डेव्हलपमेण्ट
झेविअर्स इन्स्टिट्यूट ऑफ कम्युनिकेशन्स, झेविअर्स कॉलेज