परवाच एका स्फोटात मेलो.

परवाच एका स्फोटात मेलो, पहिल्याच झटक्यात स्वर्गात गेलो,

स्वर्गात जाण्याचा एकच कायदा होता, सरळ जगण्याचा हाच एक फायदा होता. -

स्वर्गात जाताच "टिळक" भेटले, "नमस्कार" म्हणताच प्रसन्न हसले, ..... टिळकांनी विचारले....... काय रे, स्वातंत्र्या नंतर बदलयं का काही? म्हटलं , छे हो, सरकारच डोकं ठिकाणावर नाही,

तिथुन लगबगीने "सुभाषबाबु" आले, विचारु लागले खाली नेमके काय झाले? - मी म्हणालो, नेताजी काय काय म्हणुन घड्तय हल्ली फक्त आमदारच म्हणतात चलो दिल्ली !!! नेताजी ! आजही स्वातंत्र्यासाठी आम्ही रक्तच देतो फक्त 'खुन' आमच असत आझाद कश्मीर होतो! -

तितक्यात.... दुरवर "सावरकर" दिसले म्हणुन धावलो, म्हटलं 'तात्या', आज जन्मचा पुण्य पावलो , म्हणाले, सध्या तरी सगळ कसं निवांत आहे, स्वर्र्गात "कांग्रेस" वाला नाही तर सगळं कसं शांत आहे -

त्यांनाच विचारल.... तात्या, इथे सध्या शिवराय कुठे हो राहतात? म्हणाले, ते पहा सौधतुन आपल्याकडेच पाहतात! छत्रपतिन्चा विजय असो, म्हणुन चटकन हात जोडले पण घडलं भलतचं , ते माझ्यावरच ओरडले - काय रे? कोण्या "जेम्स लेनने" म्हणे बत्तमिजी केल्ली तुमची अक्कल, तेव्हा सांगा कोठे चरायला गेली? - मान वर करायची हिम्मत नव्हती, आणि महाराजांची नजर माझ्या वरुन ढळत नव्हती! कबुल आहे महाराज, तुमची स्वप्न आम्हाला कळलीच नाही, पैसा सोडुन आमची नजर, दुसरीकडे वळलीच नाही। पण रक्षणकर्तेच लांडग्यांसारखे नेमके सावज हेरतात ब्र म्हणयचा अवकाश, लगेच गाढवाचे नांगर फिरतात . सगळे ऐकुन महाराजांच्या गालाचे कल्ले थरारले आमच केविलवाण जगणं बघुन डोळ्यात पाणी तराराले क्षणभर राजेपण विसरुन ते दु:खाने थाराथाराले आणि मग आमचं असं वागणं बघुन रागाने बिथरले -

पाय लटपटले.... वाटलं आता, कम्बख्ति भरलिच म्हणुन समज, चुकिची शिक्षा, गर्दन मारलीच म्हणुन समजपण, मेलेल्याला मारायला ते 'खुर्चीतले' नेते नव्हते न्याय-कठोर असले तरि ह्रुदय त्यांचे 'रीते' नव्हते . म्हणले, नाव सांग फक्त, खाली जाउन समाचार घेतो, सांगितलं खाली 'लोकशाहीत' प्रत्येकाचा विचार होतो खाली आता न्याय बरेचदा विकत मिळतो, आणि पैसेवाला दुसर्यांच्या जिवाशी खेळतो. - फक्त एकच काळवीट मारले, म्हणत आपले माजोरडे नाक उडवतो, कोणीही आपल्या गाडीखली गरिबानां चिरडतो महाराजांनी मोठ्या मुश्किलीने, डोळ्यातल पाणी आडवलं कळालं , हेच पातक आम्ही आयुष्यभर घडवल - मान खाली घालुन तसाच पुढे गेलो............

अहो आश्चर्यम,स्वर्गात मला "औरंग्या" भेटला म्हणे काफरांना मारुन तर स्वर्ग गाठला "जिन्हा" सुध्हा होता तिथेच, म्हणाला, लवकरच आमची संख्या इथे लाखावर जाईल आणि मग स्वर्गाची सुद्धा फाळणी होईल.

मैत्रीला technology पासून जपून ठेवुया ...... :-)

*मित्रांचे कट्टे आजकाल ओसंच पडतात...

कुणी ' g Talk' वर तर कुणी 'Face book' वर जमतात..

प्रत्यक्ष भेटीत सगळेच बुचकळयात पडतात..

कारण सगळे विषय 'chat' वरच संपलेले असतात..

मग 'chat' वर भेटूच " याचं Promise होतं..

आणि संभाषणातून 'Sign out' के लं जातं. ..

'लाल' 'हिरव्या ' दिव्यांच्या गर्दित मग हरवायला होतं...

घट्ट पकडलेलया हातांनाही सैल सुटायला होतं..

'Available' आणि 'Busy' मध्ये

प्रतेकाचा status घुटमळत राहतो...

आपणहून add केलेल्या मित्रपासून लापन्यकारिता 'Invisible'चा आडोसा घेतला जातो..

ताप आल्याच आजकाल आईच्या आधी 'Face book' ला कळत..

औषध पेक्षा 'Take Care' च्या डोसेजनीच तापालाही पळायला होतं..

मनातलं सगळं 'Face book' वर ओकायची

मैत्रीत गरजच का असावी?

नात्यांना धरून ठेवायला

'Net''ची जाळीच का असावी?

कधीतरी वाटतं पुन्हा कट्ट्यावर जमावं..

'Chat' ला गप्पानी आणि 'Smile' ना हस्यानी replace करावं...

शब्दापेक्षा सोबतीचं सामर्थ्य जास्त असतं

मैतीचं खरं समाधान खंद्यावरच्या हातात असतं....

...............एक मित्र

चला तर पूर्वी चे दिवस पुन्हा अनुभावुया , मैत्रीला technology पासून जपून ठेवुया ...... :-)

Time is like a river. You cannot touch the same water twice, because the flow that has passed will never pass again. Enjoy every moment.

10 reasons why the Indian economy has gone off track.....

The ugly underbelly of the policies of economic liberalisation followed over the last two decades has been crony capitalism at its worst. Within days of Morgan Stanley and Stan Chart revising downwards India's growth forecasts for the current fiscal, Goldman Sachs and Bank of America-Merrill Lynch on Friday steeply scaled down their gross domestic product estimates for India to 6.6 per cent and 6.5 per cent respectively for 2012-13. These two revisions are the lowest forecasts yet, as the projection of Morgan Stanley is 6.8 per cent while that of Stan Chart is at 7.1 per cent, and are drastically lower than the government forecast of 7.6 per cent. So why is India in such a mess?

The Reasons are…………..

1) The single biggest failure of the second United Progressive Alliance government has been its inability to control inflation in general and food inflation in particular. Food prices, as measured by the official wholesale price index, have gone up at a faster pace over the last three years than they did in the five years of the first UPA government.

Inflation adversely impacts the poor more than the rich or the middle classes and results in an indirect transfer of resources from the worse-off to the better-off sections of the population. When inflation is driven by high food prices as it has in India in recent years, the deleterious consequences are magnified since the economically underprivileged spend half or more of their incomes on food.

Food inflation has not merely immiserised the poor and sharply eroded the real incomes of middle class families -- it has widened inequalities between the affluent and the indigent. The rich has certainly got richer. And even if the poor may not have got poorer, the gap between the rich and the poor has certainly widened contributing to social tensions.

Whereas cereal prices have not gone up relatively, the increases in the prices of vegetables, fruits, milk and dairy products have been particularly steep. Inflation has had a negative impact on household savings and slowed down the demand for consumer durables and industrial products.

2) To treat the problem of inflation as largely a monetary policy issue and by placing a great onus on the Reserve Bank of India to curb inflation by containing liquidity, the government has simplistically followed textbook notions of checking "too much money chasing too few goods". Food inflation has been primarily driven by supply constraints.

The mismatches between demand and supply have worsened on account of inadequate coordination between different ministries (Commerce, Finance, Agriculture, Food and Consumer Affairs) to balance the needs of exporters and the domestic market, causing spikes in the prices of particular food products like sugar, onions and pulses.

Thus, by tightening liquidity, the RBI has had to perforce harden interest rates, which, in turn, has contributed to a slowdown of investments in industry and capital formation. The dip in the index of industrial production has exacerbated the phenomenon of "jobless growth" in the country, even as the government has remained singularly obsessed with stepping up the rate of growth of gross domestic product (GDP) and not with ensuring equitable distribution of the benefits of economic growth.

3) The depreciation in the value of the Indian rupee vis-a-vis the US dollar is a consequence not only of external factors but also of the country's imports growing faster than exports resulting in the trade deficit jumping by 56 per cent between 2010-11 and 2011-12.

The deficit has sharply widened because imports - more than half of the country's import bill is accounted for by two items, crude oil and gold - are inelastic and export growth has been sluggish. India's export markets in the West have disappeared or shrunk drastically on account of the Great Recession while many of the country's exportable products are still not sufficiently competitive in Asian markets (despite the recent depreciation).

The fall in the external value of the rupee by a fifth over the last year has contributed to foreign institutional investors shying away from stock exchanges (leading to the decline in share indices) and foreign direct investors repatriating larger amounts to their home countries, even as domestic industrialists prefer to invest outside India rather than at home.

The higher rupee value of imported petroleum - India currently imports 80 per cent of the country's total requirements of crude oil - is adding to inflationary pressures.

4)The country's petroleum sector is in a state of chaos. It is claimed that petrol prices have been decontrolled but public sector oil refining and marketing companies like Indian Oil Corporation do not increase prices without a nod from the government.

Otherwise, how does one explain the sudden one-shot increase of Rs 7.50 in the retail price of each litre of petrol on May 23 when oil companies could have gradually increased petrol prices over the last five months? With the gap between petrol and diesel prices rising and with the government unwilling to increase excise duties on diesel cars, sales of diesel cars continue to shoot up adding to urban pollution and wastage of subsidies.

Meanwhile, the adulteration of kerosene with other petroleum products continues to be rampant. The government does not want to give up its shares of taxes from the petroleum industry and oil companies persist in paying dividends and showing profits on their books of account while complaining loudly about "under-recoveries" on account of subsidized sales of diesel, cooking gas and kerosene. What a slippery slope?

5) The ugly underbelly of the policies of economic liberalisation followed over the last two decades has been crony capitalism at its worst. The most prominent of Indian industrialists have emulated some of the worst practices of Russian and Chinese oligarchs in the manner in which they have successfully influenced government policies and systematically subverted the rule of law.

One example will illustrate this contention. There are at present seven mobile phones for every ten citizens - and more phone subscribers than human beings in most urban areas - in a country where there used to be one phone for every thousand individuals as recently as 1997, three years after the government gave up its monopoly over the telecommunications sector.

This is also the same sector which has witnessed the biggest scandal in independent India (and perhaps in the world) on account of misallocation and undervaluation of scarce electro-magnetic spectrum that may have resulted in a "presumptive" or "notional" loss of close to US$ 40 billion to the exchequer, according to the Comptroller & Auditor General of India.

Even as official policies continue to marginalize public sector corporations (witness the current state of Air India and Bharat Sanchar Nigam Limited, to name only two), powerful lobbies of private industrialists continue to exert an influence on government decisions.

Contracts are tailored to benefit private companies at the expense of government organizations, an example being the natural gas exploration contracts relating to Reliance Industries Limited and the Oil & Natural Gas Corporation.

6) The second-generation (2G) spectrum scam epitomizes the manner in which the Union government, which is supposed to act as a custodian of natural resources that belong to the people of the country, has failed to perform its functions in a prudential and impartial manner.

Instead of ensuring transparency in the manner in which natural resources are valued and allocated, government policies have been opaque and less than fair resulting in a plethora of allegations of corruption and nepotism.

From coal and natural gas to iron ore and telecom spectrum, from the manipulation of land use laws by Adarsh Housing Society in south Mumbai to the way in which the Commonwealth Games were conducted in New Delhi, those in positions of power have brazenly sought to cover up acts of abuse of discretionary authority and illegal appropriation of rents.

The issue of land acquisition by private industry for non-agricultural purposes - for digging up coal or for setting up special economic zones for export-oriented industries -- remains highly contentious and deeply divisive.

7) The misutilisation of natural resources has been facilitated by reluctant regulators, who were typically former bureaucrats and who were often selected for their subservience to their political masters. From financial markets to electricity distribution, the government did not deliberately empower regulatory authorities in the wake of economic liberalisation thereby offering wide windows of opportunity to crony capitalists to milk the system and earn super-normal windfall gains. The regulatory bodies became sinecures to park loyal babus after they retired.

The government did away with the Monopolies and Restrictive Trade Practices Commission with alacrity but failed to expeditiously empower the Competition Commission that could check abuses of market dominance.

The Petroleum and Natural Gas Regulatory Board is another example of a body that has been consciously rendered toothless and made a fringe player.

8) The combination of crony capitalism, reluctant regulation and misutilisation of natural resources has manifested itself in the ugly nexus among corrupt politicians, criminals and businesspersons. No one symbolises this nexus better than Gali Janardhana Reddy, former Minister for Tourism, Infrastructure Development and Youth Affairs in the government of Karnataka led by B.S. Yeddyurappa.

While both have been disgraced and have had to spend time behind bars, they successfully spearheaded the systematic loot of iron ore located in the districts of Bellary in Karnataka and Ananthapur in Andhra Pradesh. Much of the illegally-mined ore was exported to China in the run-up to the Beijing Olympics.

Other examples of the operation of this corrupt nexus can be found in different parts of the country, in Jharkhand, Madhya Pradesh, Orissa and Rajasthan, where representatives of the mining mafia rule the roost because of their close association with influential politicians and bureaucrats.

9) Juxtapose the mineral map of India with maps showing the presence of forest resources, areas where tribals and indigenous communities dominate and zones where left-wing extremism are at their peak, and one will discern the presence of the proverbial 'red corridor' that occupies over a fourth of the country's geographical area from the Himalayan mountains (the Pashupati temple in Nepal) to the Bay of Bengal (not far from the Tirupathi temple). Is it a coincidence that these areas overlap with one another? Certainly not.

India is right now in a vicious cycle in dealing with what Prime Minister Manmohan Singh has time and again described as the country's "biggest internal security threat". We all agree that the Maoist "menace" cannot be treated as a law-and-order problem but one relating to absence of development.

Good officers do not want to serve in these districts. Roads, schools, health-care centres and mobile phone towers are not built because Naxalites don't want them. So these areas remain economically challenged even though on paper, money is shown as being spent. And left-wing extremists gain ground. The vicious cycle goes on.

10) Instead of focusing on reforms for the health-care and education sectors and proper delivery of subsidies to assist the fourth of the country's population whose conditions are worse than those who live in Sub-Saharan Africa, the government has tried to bring about contentious policy changes - such as allowing foreign investments in multi-brand retail outlets - that elude a consensus within the ruling coalition, leave alone the entire political class.

Rather than concentrating its efforts on hiking the cap on foreign investments in insurance companies and allowing pension companies to play the stock markets, the government could have tried much harder to bring about what is arguably the most important economic reform measure, namely, a common goods and services tax across the country's 28 states and seven Union territories that would not just unite India's fragmented market but also reduce corruption by ensuring transparency.

गब्बर सिंह का चरित्र चित्रण.

1. सादा जीवन, उच्च विचार: उसके जीने का ढंग बड़ा सरल था. पुराने और मैले कपड़े, बढ़ी हुई दाढ़ी, महीनों से जंग खाते दांत और पहाड़ों पर खानाबदोश जीवन. जैसे मध्यकालीन भारत का फकीर हो. जीवन में अपने लक्ष्य की ओर इतना समर्पित कि ऐशो-आराम और विलासिता के लिए एक पल की भी फुर्सत नहीं. और विचारों में उत्कृष्टता के क्या कहने! 'जो डर गया, सो मर गया' जैसे संवादों से उसने जीवन की क्षणभंगुरता पर प्रकाश डाला था.

२. दयालु प्रवृत्ति: ठाकुर ने उसे अपने हाथों से पकड़ा था. इसलिए उसने ठाकुर के सिर्फ हाथों को सज़ा दी. अगर वो चाहता तो गर्दन भी काट सकता था. पर उसके ममतापूर्ण और करुणामय ह्रदय ने उसे ऐसा करने से रोक दिया.

3. नृत्य-संगीत का शौकीन: 'महबूबा ओये महबूबा' गीत के समय उसके कलाकार ह्रदय का परिचय मिलता है. अन्य डाकुओं की तरह उसका ह्रदय शुष्क नहीं था. वह जीवन में नृत्य-संगीत एवंकला के महत्त्व को समझता था. बसन्ती को पकड़ने के बाद उसके मन का नृत्यप्रेमी फिर से जाग उठा था. उसने बसन्ती के अन्दर छुपी नर्तकी को एक पल में पहचान लिया था. गौरतलब यह कि कला के प्रति अपने प्रेम को अभिव्यक्त करने का वह कोई अवसर नहीं छोड़ता था.

4. अनुशासनप्रिय नायक: जब कालिया और उसके दोस्त अपने प्रोजेक्ट से नाकाम होकर लौटे तो उसने कतई ढीलाई नहीं बरती. अनुशासन के प्रति अपने अगाध समर्पण को दर्शाते हुए उसने उन्हें तुरंत सज़ा दी.

5. हास्य-रस का प्रेमी: उसमें गज़ब का सेन्स ऑफ ह्यूमर था. कालिया और उसके दो दोस्तों को मारने से पहले उसने उन तीनों को खूब हंसाया था. ताकि वो हंसते-हंसते दुनिया को अलविदा कह सकें.

6. नारी के प्रति सम्मान: बसन्ती जैसी सुन्दर नारी का अपहरण करने के बाद उसने उससे एक नृत्य का निवेदन किया. आज-कल का खलनायक होता तो शायद कुछ और करता.

7. भिक्षुक जीवन: उसने हिन्दू धर्म और महात्मा बुद्ध द्वारा दिखाए गए भिक्षुक जीवन के रास्ते को अपनाया था. रामपुर और अन्य गाँवों से उसे जो भी सूखा-कच्चा अनाज मिलता था, वो उसी से अपनी गुजर-बसर करता था. सोना, चांदी, बिरयानी या चिकन मलाई टिक्का की उसने कभी इच्छा ज़ाहिर नहीं की.

8. सामाजिक कार्य: डकैती के पेशे के अलावा वो छोटे बच्चों को सुलाने का भी काम करता था. सैकड़ों माताएं उसका नाम लेती थीं ताकि बच्चे बिना कलह किए सो जाएं. सरकार ने उसपर 50,000 रुपयों का इनाम घोषित कर रखा था. उस युग में 'कौन बनेगा करोड़पति' ना होने के बावजूद लोगों को रातों-रात अमीर बनाने का गब्बर का यह सच्चा प्रयास था.

9. महानायकों का निर्माता: अगर गब्बर नहीं होता तो जय और व??रू जैसे लुच्चे-लफंगे छोटी-मोटी चोरियां करते हुए स्वर्ग सिधार जाते. पर यह गब्बर के व्यक्तित्व का प्रताप था कि उन लफंगों में भी महानायक बनने की क्षमता जागी.

विट्ठल

मुलगी

Just for FUN

When a man steals your wife, there is no better revenge than to let him keep her. -David Bissonette After marriage, husband and wife become two sides of a coin; they just can't face each other, but still they stay together. -Sacha Guitry

By all means marry. If you get a good wife, you'll be happy. If you get a bad one, you'll become a philosopher. -Socrates

Woman inspires us to great things, and prevents us from achieving them. -Anonymous

The great question... Which I have not been able to answer... Is, "What does a woman want?" -Dumas

I had some words with my wife, and she had some paragraphs with me. -Sigmund Freud

'Some people ask the secret of our long marriage. We take time to go to a restaurant two times a week. A little candlelight, dinner, soft music and dancing. She goes Tuesdays, I go Fridays.' -Anonymous

'There's a way of transferring funds that is even faster than electronic banking. It's called marriage.' -Sam Kinison

'I've had bad luck with both my wives. The first one left me, and the second one didn't.' -James Holt McGavra

Two secrets to keep your marriage brimming 1. Whenever you're wrong, admit it, 2. Whenever you're right, shut up. -Patrick Murra

The most effective way to remember your wife's birthday is to forget it once.... -Nash

You know what I did before I married? Anything I wanted to. -Anonymous

My wife and I were happy for twenty years. Then we met. -Henny Youngman

A good wife always forgives her husband when she's wrong. -Rodney Dangerfield

A man inserted an 'ad' in the classifieds: 'Wife wanted'. Next day he received a hundred letters. They all said the same thing: 'You can have mine.' -Anonymous

First Guy (proudly): 'My wife's an angel!' Second Guy: 'You're lucky, mine's still alive.' -Anonymous

Wo bhi kya Din the

Wo bhi kya Din the : Mummy ki Goad or Papa ke Kandhe, Na Padai ki Soch, Na Life ke Funde, Na Kal ki Chinta, Na Future ke Sapne, Ab Kal ki hai Fikar aur Adhure hai Sapne, Mud kar Dekha to bahut door hai Apne, Manzil ko Dhunte-Dhunte hum kaha kho gaye….., Kyu hum itne Bade hogaye…..

INDIA's OWN Wax Museum ... Simply OUTSTANDING!

YOU MAY HAVE SEEN BEFORE. Do u think only London and Paris have Wax Museums........Look at this Amazing statues capturing village life in India ... Beat this!! Location -Siddhagiri Museum , Kolhapur… it's on the outskirts of Kolhapur (Maharashtra), on the way to “Belgaum “ ..worth a watch…. all statues are made out of wax.

दाढ़ी आणि शिवाजी

देशाची पीछेहाट.

तीन वर्षांत आपण देशाची भरपूर पीछेहाट केली याची जाणीव होऊन उरलेल्या दोन वर्षांत त्याची भरपाई करण्याच्या पश्चात्तापाच्या भावनेने सोनिया गांधींनी ठोस निर्णयांच्या मालिकेद्वारे पावले उचलली तरच रुपयाप्रमाणे देशाचे सर्व आघाडय़ांवर झालेले अवमूल्यन काही प्रमाणात थोपविले जाऊ शकते. २२ मे २००९ रोजी मनमोहन सिंग यांनी पंतप्रधानपदाची शपथ घेतली तेव्हा अमेरिकी डॉलरचा भाव ४७.३० रुपये होता. आज तो ५४.४२ रुपयांवर पोहोचला आहे. गेल्या तीन वर्षांमध्ये डॉलरच्या तुलनेत ऐतिहासिक नीचांकी स्तरावर पोहोचलेल्या रुपयाची तुलना केवळ मनमोहन सिंग सरकारशीच होऊ शकते. या कालखंडात डॉलरच्या तुलनेत रुपया तर पंधरा टक्क्यांनीच गडगडला, पण मनमोहन सिंग सरकारच्या विश्वासार्हतेला शतपटींनी तडे गेले. यूपीए-१च्या तुलनेत देशवासीयांनी भरीव संख्याबळासह काँग्रेसच्या नेतृत्वाखालील यूपीएच्या हाती केंद्रातील सत्ता सोपविली. पण यूपीएच्या दुसऱ्या अवतारात देशाची वेगवान घोडदौड अपेक्षित असताना तीन वर्षांमध्ये सर्व आघाडय़ांवर अधोगतीचीच नोंद झाली. मनमोहन सिंग सरकारचे हे अवमूल्यन अकस्मात झाले नाही. पुढय़ात काय वाढून ठेवले आहे याची सरकारला पूर्वकल्पना होती. पण २००९ च्या लोकसभा निवडणुकीतील यशाच्या नशेने सरकार तसेच काँग्रेस पक्ष अहंकारी आणि बेधुंद झाले होते. आपले कुणी काहीही बिघडवू शकत नाही, अशा मस्तीत सरकारचे बहुतांश मंत्री वावरत होते. ही अधोगतीची नांदी आहे, याची जाणीव होऊनही मनमोहन सिंग आपल्या सहकाऱ्यांना काबूत ठेवण्यात असमर्थ ठरले होते. २२ मे २०१० रोजी यूपीए-२च्या पहिल्या वर्षपूर्तीची पहाटच मंगलोर विमानतळावर क्रॅशलँडिंगमध्ये १५८ प्रवाशांचा जीव घेणाऱ्या दुबई-मंगलोर एअर इंडिया एक्स्प्रेसच्या विमानाला झालेल्या भीषण अपघाताच्या वृत्ताने उगविली. हा दुर्दैवी अपघात यूपीए-२ साठी प्रतीकात्मक अशुभ संकेत देणारा ठरला. दुसऱ्यांदा सत्तेत आल्यानंतरच्या पहिल्या वर्षांतच सरकार जवळपास सर्वच गोष्टींवरील नियंत्रण गमावून बसले होते आणि परिस्थिती बेकाबू होत असल्याची कुणाला पर्वाही नव्हती. आर्थिक महाशक्ती बनण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या देशाच्या अर्थव्यवस्थेला आणि १२१ कोटी जनतेला आपल्या बेदरकारपणाचे चटके बसतील, याची चिंता करणे शासनकर्त्यांनी सोडूनच दिले होते. यूपीए-१च्या काळात देशाने जे काही मिळविले ते सारे गमावण्याची स्थिती यूपीए-२ मध्ये ओढवली. ९ टक्क्यांवर पोहोचलेला आर्थिक विकासाचा दर माघारी फिरून सहा टक्क्यांच्या आसपास घुटमळत असतानाही सरकार जागे झाले नाही. यूपीए-१ मध्ये केलेले घोटाळे आणि भ्रष्टाचाराचे भांडे फुटून अनेक मंत्री आणि खासदार तुरुंगात जाण्याची घडी आली तरी सरकारची गुर्मी कायमच राहिली. भ्रष्टाचार झाला नाही, असे दिल्लीतले एकही मंत्रालय उरले नाही. काँग्रेस आणि मित्रपक्षांनी भ्रष्टाचार करण्यात लाज-शरम गुंडाळून ठेवल्याचे पाहून भाजपसह इतर प्रादेशिक पक्षांनीही भ्रष्टाचाराचे विजेतेपदजिंकण्याच्या ईर्षेने इंडियन पॉलिटिकल लीगमध्ये पूर्ण ताकदीनिशी झोकून दिले. तीन वर्षांच्या वाटचालीत मनमोहन सिंग सरकारने देशाला काय दिले, असा प्रश्न कुणी विचारला तर त्याचे उत्तर यातच दडलेले आहे. तीन वर्षांत मनमोहन सिंग सरकारचे आणि देशाचे तीनतेरा वाजले याचे कारण सरकारच्या वाटचालीत निर्णायक भूमिका बजावणाऱ्या मनमोहन सिंग, प्रणव मुखर्जी आणि पी. चिदंबरम या तीन चेहऱ्यांमध्ये कोणताही समन्वय नव्हता आणि त्यांच्यावर नियंत्रण ठेवणाऱ्या सोनिया गांधींचेही नैतिक बळ संपुष्टात आले होते. काँग्रेसचे उर्वरित केंद्रीय मंत्री सोनियानिष्ठ आणि मनमोहन सिंगनिष्ठ यामध्ये (व्यस्त प्रमाणात का असेना) विभागले गेल्यामुळे केंद्रीय मंत्रिमंडळातही किमान सामंजस्य किंवा समन्वयाचा प्रश्नच उद्भवत नव्हता. जगाच्या दृष्टीने मनमोहन सिंग प्रख्यात अर्थतज्ज्ञ आणि देशवासीयांच्या दृष्टीने पंतप्रधान असूनही त्यांना स्वत:पेक्षा अनुभवाने ज्येष्ठ असलेले अर्थमंत्री प्रणव मुखर्जीच्या कामकाजात उचित कारणांसाठीही हस्तक्षेप करणे मुश्कील झाले. अर्थ खात्यातच मन अडकून राहिल्यामुळे चिदंबरम यांचे प्रणव मुखर्जीशी सुरू असलेले शीतयुद्ध अनेकदा उफाळून आले आणि ते अजूनही धुमसतच आहे. भगव्या दहशतवादाचा वाक्यप्रयोग प्रचारात आणल्याने चिदंबरम विरुद्ध राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ असा संघर्ष पेटला. चिदंबरम यांना आतून विरोध करणारे प्रणव मुखर्जी अचानक भाजपचे लाडके बनले. टू जी स्पेक्ट्रम वितरण घोटाळ्याची आच पंतप्रधानांच्या कार्यालयापर्यंत पोहोचू नये म्हणून हा मामला चिदंबरम आणि अंदिमुथु राजा यांच्यातला होता, असे सांगून मनमोहन सिंग यांनी हात झटकल्याने चिदंबरम यांच्याविरुद्ध झोड उठविण्यासाठी भाजपला २४ तासांचे कॉल सेंटरच उघडण्याची संधी मिळाली. त्यातच बहुतांश ज्येष्ठ मंत्री एकमेकांवर कुरघोडी करण्यात व्यस्त राहिल्यामुळे वर्षभरातच सरकार दिशाहीन झाले आणि अण्णा हजारे-बाबा रामदेव यांच्या आंदोलनामुळे आणखीच भरकटले. सरकार आणि सरकारविरोधक यांच्यात समेट घडवून आणण्याची जबाबदारी सोपविण्यात आलेले ‘ट्रबलशूटर’ प्रणव मुखर्जी यांनी या काळात कोणताही वाद शमविला नाही. अर्थव्यवस्थेला चालना देण्यासाठी वस्तू आणि सेवाकर, प्रत्यक्ष कर संहिता, कृषी उत्पन्न बाजार समित्यांमधील सुधारणा, किरकोळ क्षेत्रात थेट विदेशी गुंतवणूक यांसारख्या महत्त्वपूर्ण मुद्दय़ांवर विरोधी पक्षांच्या नेत्यांशी वाटाघाटी करून सहमती घडवून आणण्याऐवजी चर्चेचा घोळ घालत कालापव्यय केला. घोटाळे, भ्रष्टाचार, शासनाच्या आर्थिक गैरव्यवस्थापनामुळे भरडून निघालेल्या देशवासीयांच्या वैफल्याच्या आगीत महागाई रोखण्याच्या नावाखाली १४ वेळा व्याजदरात वाढ करून तेल घालण्याचे काम प्रणव मुखर्जीच्या मार्गदर्शनाखाली रिझव्‍‌र्ह बँकेचे गव्हर्नर डी. सुब्बाराव यांनी चोख बजावले. तरीही महागाई कमी झालीच नाही, उलट सामान्य माणूस कर्जाच्या ओझ्याखाली दबला. सोनिया आणि मनमोहन सिंग यांनी टाकलेल्या जबाबदारीचा फायदा उठवून प्रणव मुखर्जीनी ममता बॅनर्जीचा तृणमूल काँग्रेस वगळता सर्व राजकीय पक्षांमध्ये आपली लोकप्रियता शिगेला पोहोचविली. या तीन वर्षांच्या काळात काँग्रेसचे भाजप आणि अन्य प्रादेशिक पक्षांशी किमान सौहार्दाचेही संबंध उरले नाहीत. कारण कुठल्याही विषयावर राजकीय सहमती घडवून आणण्याचे काम प्रामुख्याने प्रणव मुखर्जी यांचे होते. मनमोहन सिंग यांना स्वत:हून पुढाकार घेण्याची आवश्यकता भासत नव्हती किंवा त्यांना सोनिया गांधींनी मनाई केली असावी. राहुल आणि सोनिया गांधींचे ‘वलय’ इतके गडद आहे की त्यांचा विरोधी पक्षनेत्यांशी सहजासहजी संवाद साधण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. चिदंबरम यांनी अमेरिकेच्या धर्तीवर राष्ट्रीय दहशतवादविरोधी केंद्र स्थापन करण्याची कल्पना मांडताच तमाम प्रादेशिक पक्षांनी उग्र विरोध करून सरकार आणि विरोधकांमधील विकोपाला गेलेल्या संबंधांची जाणीव करून दिली. खरे तर देशहितासाठी आवश्यक धोरणात्मक निर्णय घेण्यासाठी लागणारी इच्छाशक्ती स्वत: सोनिया गांधींनाच दाखवता आली नाही आणि त्याचे स्वच्छ प्रतििबब मनमोहन सिंग सरकारला झालेल्या धोरण लकव्यात उमटत राहिले. या कालखंडात काँग्रेसला उत्तर प्रदेश, बिहारसारख्या मोठय़ा राज्यांतील विधानसभा निवडणुकांसह छोटय़ा-मोठय़ा निवडणुकांमध्ये पराभवाचे जबरदस्त तडाखे बसले. धूर्त आणि कावेबाज नेत्यांच्या कोंडाळ्यात वावरणाऱ्या आणि जमिनीशी ‘संपर्क’ असूनही वास्तवाचे भान नसलेल्या राहुल गांधींचे नेतृत्व सर्वसामान्यांच्या मनात आशा आणि विश्वास निर्माण करू शकले नाही. काँग्रेसच्या कारभाराविषयी सर्वसामान्यांना तिटकारा वाटू लागला. केंद्रातील दोन वर्षांची सत्ता उरली असतानाही मनमोहन सिंग सरकार सारे काही हातून निसटले असल्याच्या संवेदनशून्य वृत्तीने येणारा दिवस ढकलण्याचा प्रयत्न करीत आहे. तीन वर्षांच्या या ऱ्हासपर्वाच्या पाश्र्वभूमीवर जुलै महिन्यात देशाच्या तेराव्या राष्ट्रपतींची निवड होऊ घातली आहे. दोन वर्षांची सत्ता हा काही छोटा कालावधी नाही. लालबहादूर शास्त्री, चौधरी चरण सिंह, व्ही. पी. सिंह, चंद्रशेखर, एच. डी. देवेगौडा, इंद्रकुमार गुजराल या माजी पंतप्रधानांच्या वाटय़ाला उणीपुरी दोन वर्षेही आली नाहीत. पण विकेट आणि ओव्हर्स शिल्लक असूनही पराभूताच्या मानसिकतेने खेळणाऱ्या क्रिकेट संघासारखी मनमोहन सिंग सरकारची अवस्था झाली आहे. प्रशासनातील स्वारस्य गमावून बसलेल्या सरकारला घेरण्याची विरोधी पक्षांसाठी हीच योग्य संधी असली तरी तेही तयार नाहीत. काँग्रेसची सत्ता येणार नाही, हे स्पष्ट जाणवत असले तरी भाजपच्या नेतृत्वाखाली रालोआची सत्ता येण्याचीही चिन्हे नाहीत. शिवाय पक्षात पेटलेला नेतृत्वाचा कलह शमत नाही तोपर्यंत लोकसभेच्या मध्यावधी निवडणुकांना सामोरे जाणे भाजपसाठी सोयीचेही नाही. सध्या सर्वत्र प्रादेशिक पक्षांचे स्तोम माजले असले तरी केंद्रात सत्तेसाठी एकत्र आल्यानंतर पाच वर्षे टिकून राहण्याची चिकाटी त्यांच्याही डीएनएमध्ये नाही. अशा स्थितीत राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत काँग्रेसचा उमेदवार विजय मिळवू शकला नाही तर केंद्रातील या निष्क्रिय सरकारला सत्तेतून घालविण्यासाठी देशवासीयांना पुढची दोन वर्षे प्रतीक्षा करण्याची गरजच पडणार नाही. पण काँग्रेसच्या उमेदवाराने राष्ट्रपतीपदाची निवडणूक कशीबशीजिंकल्यास निष्क्रियतेचे पर्व आणखी लांबेल. मंगळवारी तिसरी वर्षपूर्ती करीत असताना मनमोहन सिंग यांच्या यूपीए-२ सरकारवर या अनिश्चिततेचे सावट असेल. तीन वर्षांत आपण देशाची भरपूर पीछेहाट केली याची जाणीव होऊन उरलेल्या दोन वर्षांत त्याची भरपाई करण्याच्या पश्चात्तापाच्या भावनेने सोनिया गांधींनी ठोस निर्णयांच्या मालिकेद्वारे पावले उचलली तरच रुपयाप्रमाणे देशाचे सर्व आघाडय़ांवर झालेले अवमूल्यन काही प्रमाणात थोपविले जाऊ शकते. पण ‘जैसे थे’च्या तत्त्वावर अढळ श्रद्धा असलेल्या सोनिया गांधी असे काही करतील, ही अपेक्षा बाळगणेही फोल ठरेल.

आयुष्य फार सुंदर आहे! ..

एकदा लग्न झालं की, आपलं आयुष्य सुखात जाईल असं आपल्याला वाटत असतं... असं वाटण्याची जागा, मूल झालं की... मोठं घर झालं की... अशा अनेक इच्छांच्या अंगाने वाढतच जाते . दरम्यानच्या काळात, आपली मुलं अद्याप मोठी झालेली नाहीत . ती जरा मोठी झाली की सारं ठीक होईल , अशी आपण मनाची समजूत घालू लागतो . मुलांच्या वाढत्या वयात, त्यांच्या भवितव्याच्या सुंदर स्वप्नांनी आपण आपले दिवस सजवत असतो. मुलं जरा करती सवरती झाली की सारं कसं आनंदानं भरून जाईल, असं आपल्याला वाटत असतं. आपला नवरा / बायको जरा नीट वागायला लागला लागली की... आपल्या दाराशी एक गाडी आली की ... आपल्याला मनाजोगी सुटी मिळाली की ... निवृत्त झालो की ... आपलं आयुष्य कसं सुखानं भरून जाईल, असं आपण सतत स्वतःशीच घोकत असतो. खरं असं, की आनंदात असण्यासाठी, सुखात असण्यासाठी आत्ताच्या वेळेपेक्षा दुसरी योग्य वेळ कोणतीही नाही. आयुष्यात आव्हानं तर असणार आहेतच. ती स्विकारायची आणि ती झेलता झेलताच आनंदी राहायचा निश्‍चय करायचा हेच बरं नाही का? जगायला - खरोखरीच्या जगण्याला - अद्याप सुरुवात व्हायचीये , असंच बराच काळ वाटत राहतं . पण, मध्ये बरेच अडथळे असतात. काही आश्‍वासनं पाळायची असतात, कोणाला वेळ द्यायचा असतो, काही ऋण फेडायचं असतं.... आणि अगदी शेवटी कळतं, की ते अडथळे म्हणजेच जीवन होतं. या दृष्टिकोनातून पाहिलं की कळतं, आनंदाकडे जाणारा कोणताही मार्ग नाही. आनंद हाच एक महामार्ग आहे. म्हणून प्रत्येक क्षण साजरा करा . शाळा सुटण्यासाठी... शाळेत पुन्हा जाण्यासाठी ... वजन चार किलोने कमी होण्यासाठी... वजन थोडं वाढण्यासाठी ... कामाला सुरुवात होण्यासाठी ... एकदाचं लग्न होऊन जाऊदे म्हणून ... शुक्रवार संध्याकाळसाठी ... रविवार सकाळसाठी... नव्याकोऱ्या गाडीची वाट बघण्यासाठी... पावसासाठी... थंडीसाठी... सुखद उन्हासाठी ... महिन्याच्या पहिल्या तारखेसाठी... आपण थांबून राहिलेले असतो. एकदाचा तो टप्पा पार पडला की, सारं काही मनासारखं होईल, अशी आपणच आपली समजूत घातलेली असते. पण, असं काही ठरवण्यापूर्वी आनंदी होण्याचं ठरवा . आता जरा या पुढे दिलेल्या प्रश्‍नांची उत्तरं द्या पाहू - १ - जगातल्या पहिल्या दहा सर्वांत श्रीमंत माणसांची नावं सांगा पाहू. २ - गेल्या पाच वर्षांत विश्‍वसुंदरी किताब मिळवणऱ्यांची नावं आठवतायत? ३ - या वर्षीच्या पाच नोबेल विजेत्यांची नावं सांगता येतील? ४ - गेल्या दोन वर्षांतल्या ऑस्कर विजेत्यांची नावं लक्षात आहेत का? हं! काहितरीच काय विचारताय? असं तर वाटलं नाही ना तुम्हाला? पण , असं वाटलं नसलं तरी, या प्रश्‍नांची उत्तरं देमं तसं सोपं नाहीच, नाही का ? टाळ्यांचा कडकडाट हवेत विरून जातो . पदकं आणि चषक धूळ खात पडतात. जेत्यांचाही लवकरच विसर पडतो. आता या चार प्रश्‍नांची उत्तरं द्या पाहू - १ - तुमच्यावर ज्यांचा प्रभाव आहे अशा तीन शिक्षकांची नावं सांगा बरं. २ - तुम्हाला अगदी तातडीची गरज असताना मदत करणाऱ्या तीन मित्रांची नावं सांगता येतील? ३ - आपण म्हणजे अगदी महत्त्वाची व्यक्ती आहोत, असं तुम्हाला वाटायला लावणाऱ्या एखाद-दोघांची नावं सांगता येतील तुम्हाला? ४ - तुम्हाला ज्यांच्याबरोबर वेळ घालवायला आवडतो अशा पाच जणांची नावं सांगा बरं. क्षणभर विचार करा . आयुष्य अगदी छोटं आहे. तुम्ही कोणत्या यादीत असाल ? काही अंदाज लागतोय ? मी सांगतो. जगप्रसिद्ध व्यक्तींच्या यादीत तुमचं नाव नक्कीच नाहिये. पण , हा मेल ज्यांना आवर्जून पाठवावा असं मला वाटलं , त्यांच्या यादीत तुमचं नाव नक्कीच आहे.... आता एक गोष्ट. काही वर्षांपूर्वीची . सिएटलच्या ऑलिम्पिकमध्ये शंभर मीटर धावण्याच्या स्पर्धेत सहभागी झालेले नऊ स्पर्धक स्पर्धा सुरू होण्याच्या संकेताची वाट पाहात जय्यत तयार उभे होते. ही सारी मुलं शारीरिक किंवा मानसिकदृष्ट्या अपंग होती. पिस्तुलाचा आवाज झाला आणि शर्यत सुरू झाली. साऱ्यांनाच पळता येत होतं असं नाही. पण, प्रत्येकाला स्पर्धेत भाग घ्यायचा होता आणि महत्त्वाचं म्हणजे जिंकायचं होतं. धावता धावता एकाचा तोल गेला. काही गोलांट्याखाऊन तो पडला आणि रडू लागला. त्याच्या रडण्याचा आवाज ऐकून अन्य आठही जण पळायचे थांबले. सारे मागे फिरले... सारे जण... " डाउन्स सिन्ड्रोम'ची व्याधी असलेली एक मुलगी त्याच्या जवळ बसली. तिने त्याला मिठी मारली आणि मग विचारलं, ""आता बरं वाटतंय?'' मग साऱ्यांनी त्याला उभं केलं आणि अंतिम रेषेपर्यंत सारे खांद्याला खांदा लावून चालत गेले. ते दृष्य पाहून मैदानावर उपस्थित असलेले सारेजण हेलावून गेले . उभे राहून मानवंदना देत साऱ्यांनी टाळ्यांचा कडकडाट केला . बराच काळ त्या टाळ्यांचा आवाज आसमंतात गुंजत होता... त्यावेळी तिथे उपस्थित असलेली मंडळी अजूनही त्या घटनेची आठवण काढतात. का? कुठेतरी आत खोलवर आपल्याला प्रत्येकाला ठाऊक असतं की आयुष्यातली सर्वांत महत्त्वाची गोष्ट असते ती स्वतःसाठी जिंकण्यापेक्षा कितीतरी मोठी असते. आयुष्यातली सर्वांत महत्त्वाची गोष्ट असते ती म्हणजे इतरांना जिंकायला मदत करणं. त्यासाठी वेळप्रसंगी आपला वेग कमी करावा लागतो किंवा अगदी शर्यतच बदलावी लागते. शक्‍य तितक्‍या लोकांना हे सांगा. त्यानं आपलं हृदयपरिवर्तन घडून येईल. कदाचित इतरांचंही... मेणबत्ती लावण्यासाठी वापरल्याने पहिल्या मेणबत्तीचं काहीच कमी होत नाही. नाही का ? जर आपणास हे विचार आवडले असतील तर इतरांना पाठवून विचार करावयास प्रवृत्त करा.

‘जनलोकपाल’.

लोकपालाला अधिकार दिले, म्हणजेच ‘जनलोकपाल’चे स्वप्न पुरे झाले की भ्रष्टाचार नष्टच होणार, अशा कल्पना लोकांपुढे मांडणारे आंदोलन आता महिनाभराच्या रजेवर गेले आहे. भ्रष्टाचारविरोधाची बाजू मांडताना किमान यापुढे तरी ज्ञान महत्त्वाचे माना, अमर्याद अधिकारांचे काही तोटेही असू शकतात, हे नोकरशाहीच्या आजवरच्या अनुभवातून समजून घ्या, असे मानणाऱ्या एका माजी पोलीस अधिकाऱ्याचे हे मनोगत.. नोकरशाहीला प्रचंड अधिकार असतात तेव्हा ती पार सुस्त बनते, असा जगभरचा अनुभव आहे. ‘लोकपाल’ची मागणी होऊ लागली तेव्हा मात्र, अधिकार दिल्यास ही यंत्रणा काम करून दाखवेल, असे वारंवार सांगण्यात आले आहे. भ्रष्टाचार निर्मूलनासाठी अ‍ॅण्टिकरप्शन ब्यूरो, केंद्रीय अन्वेषण विभाग (सीबीआय), केंद्रीय दक्षता अधिकारी (सीव्हीसी) आदी विभाग सध्या आहेत. लोकपालपुढे हे सारे जणू निष्प्रभच ठरतात, असा सार्वत्रिक समज लोकपाल प्रत्यक्षात कार्यरत होईपर्यंत कायम राहू शकतो. परंतु कितीही बळकट ‘लोकपाल’ आला आणि त्याने कितीही प्रामाणिक प्रयत्न करून तक्रारींचे निवारण करावयाचे ठरवले, तरीही इंडियन पीनल कोड, क्रिमिनल प्रोसीजर कोड, इंडियन एव्हिडन्स अ‍ॅक्ट हे कायदे तेच असल्याने आणि ते तसेच ठेवावे लागणार असल्याने लोकपालही सामान्य माणसांच्या तक्रारींना झटपट न्याय देऊ शकतील, अशी अपेक्षा बाळगण्यात अर्थ नाही.
लोकपाल येऊनही जनतेला वेळेत न्याय मिळत नसल्याचे लक्षात आल्यावर लोकपालांवरही जाहीर टीका होऊ लागेल. अन्य कोणत्याही वरिष्ठ नोकरशहाप्रमाणे लोकपालही सबबी सांगत आहेत, असे चित्र त्या वेळी दिसल्यास नवल नाही. अकार्यक्षमतेचा आरोप झालेल्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यापुढे तीन पर्याय असतात : तुलनेने सक्षम असलेल्या अधिकाऱ्याकडे कार्यभार देऊन स्वेच्छानिवृत्ती स्वीकारणे किंवा आपले काही अधिकारी कनिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे प्रदान (डेलिगेट) करणे किंवा कामाचा व्याप वाढला म्हणून एकदोघा मदतनीस अधिकाऱ्यांची भरती करणे. असा अधिकारी तिसरा पर्यायच निवडतो, हा जगभरचा अनुभव आहे. त्यानुसार लोकपाल कार्यालयात आणखी सहायक लोकपालाची निवडणूक झाल्यास मात्र, प्रत्येक प्रकरणाबाबत प्रत्येक अधिकाऱ्याचे मत वेगवेगळे आणि त्यामुळे प्रकरणांचा निपटारा होण्यातील वेळही जास्त, असे घडू शकेल.
प्रगतिशील देशांतील शक्तिशाली वरिष्ठ नोकरशहा श्रीमंतधार्जिणा असतो. प्रत्येक सुधारणेला विरोध करीत ‘जैसे थे वादी’ (स्टेटस को-इस्ट) प्रवृत्तीचा असतो. ज्यांच्यासाठी त्याची नेमणूक केली त्या जनतेऐवजी नोकरशहा फक्त आपल्या करिअरचा विचार करतो, हे अनेकदा सिद्ध झालेले आहे. देशातील विरोधी पक्ष कितीही प्रबळ असला, तरी त्याला सरकारचा हेतू आणि दूरदृष्टी यांच्याशी देणेघेणे असण्यापेक्षा, आजच्या सत्ताधाऱ्यांऐवजी आपण सत्ता कशी मिळवावी यांवरच विरोधी पक्ष लक्ष केंद्रित करत असतात, असाही इतिहास ताजा आहे. विरोधी पक्षांना सरकारचे निर्णय दिसतात किंवा घडलेल्या घटना आणि वर्तणूक दिसते. त्यामागची कारणे समजून घेण्याच्या फंदात न पडता विरोध केला जातो. अशा असमंजस सत्तास्पर्धेसाठी ‘लोकपाल’चा वापर होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. विकासाचे निर्णय घेणाऱ्या सरकारवर विरोधी पक्ष खरे अगर खोटे आरोप करून, भ्रष्टाचाराचे गुन्हे दाखल करून सरकारवर कारवाई करण्यासाठी लोकपालावर दबावही आणू शकेल. लोकपालाने आखून दिलेल्या ‘रूलबुक’ प्रमाणेच वागायचे ठरवले, तर विकासाचा वा सुरक्षिततेचा कोणताही निर्णय सरकारला घेता येणार नाही.
विरोधी पक्षांचा वा अन्य कुणाही राजकीय पक्ष वा त्यांच्या मागण्यांचा दबाव लोकपालवर येऊ नये, यासाठी लोकपालवरील राजकारण्यांचा अंकुश कमी केला तर, आणखी एक शक्यता संभवते. असा लोकपाल स्वत:च राजकारण्यांसारखे वागू लागतील. राजकारणाी नेतेमंडळी आपल्या स्वार्थासाठी प्रशासनात हस्तक्षेप करतात तसाच हस्तक्षेप वरिष्ठ अधिकारीदेखील आपापल्या स्वार्थासाठी करतात. पोलिस वा अन्य सरकारी खात्यातील माजी अधिकाऱ्यांना हे चांगलेच माहीत असेल व तसा अनुभवही आलेला असेल. उच्चपदस्थ वा राजकारण्यांचा स्वार्थ निव्वळ आर्थिकच असतो असे नव्हे, तर जात, धर्म भाषा स्वप्रांतीय व परप्रांतीय या बाबींवरही तो आधारलेला असतो.
लोकपाल ही नोकरशाही धाटणीची यंत्रणाच असणार, हे उघड आहे. त्या यंत्रणेसाठी ‘लोकपाल सेवा भरती मंडळ’ नेमले जाईल आणि ‘आयएएस’, ‘आयपीएस’ वा ‘आयएफएस’ या जागांसाठी प्रयत्न करणारे उमेदवार लोकपाल कार्यालयातील नोकरीला प्रथम प्राधान्य देऊ लागतील! रास्त मागण्यांसाठी सामान्य माणूस राजकीय नेत्यांच्या घरात धडकू शकतो, पण तोच माणूस वरिष्ठ नोकरशहाच्या बंगल्याच्या गेटमध्ये शिरू लागला तरी त्याच्यावर ‘ट्रेसपासर’ म्हणून गुन्हा दाखल होतो. आपाल्या मागणीसाठी आवाज मोठा करून बोलणे वा कार्यालयात घुसणे हे प्रकार ‘सरकारी कामांत अडथळा’ ठरू शकतात, अनेकदा अशा प्रकारे गुन्हे दाखल होत असतात. सक्षम लोकपालाच्या कार्यालयातील अधिकारी वा कर्मचारी यापेक्षा वेगळे असणार का, याची शाश्वती नाही. अशा वेळी लोकपाल कार्यालयातील साधा पट्टेवालाही किती भयावह ठरू शकेल, याचा अंदाज महात्मा गांधी यांच्या एका अनुभवावरून येऊ शकतो. एका महत्त्वाच्या बैठकीसाठी महात्माजींना लाहोरहून कलकत्त्याला जायचे होते. आगगाडीला फार गर्दी होती. आपल्याला गाडीत बसवून देण्यासाठीे गांधीजींनी तेथील एका हमालाला विनंती केली. ‘तुम्ही मला बारा आणे दिले तर मी तुम्हाला गाडीत बसवून देईन’ असे खडे बोल त्या हमालाने सुनावले! जगाला आदर्शवत् वाटणाऱ्या गांधीजींनी त्यांच्या ‘सत्याचे प्रयोग’ या पुस्तकात स्पष्टपणे नमूद केले आहे की, मला जागा मिळाली पण त्या हमालाने माझ्याकडून बारा आणे वसूल केले. ही ताकद साध्या हमालाची असेल तर बडय़ाबडय़ांना भ्रष्ट ठरवू शकणाऱ्या ‘लोकपाल’ यंत्रणेची काय कथा?
पंतप्रधानांना देशाच्या विकास व सुरक्षिततेबद्दल निर्णय घ्यायचे असतील, तर लोकपालांचे ‘रूलबुक’ बाजूला ठेवावे लागेल. मात्र असे केल्यास थेट सत्तेला मुकण्याचीच भीती असेल, तर सत्ताधारी सहसा ‘रूलबुक पालना’ला महत्त्व देतील. एकंदरीत, देशाच्या विकास वा प्रगतीसाठी धडाडी दाखवणाऱ्यांऐवजी ‘रूलबुक’नुसार सत्ता उपभोगण्यासाठी राजकारणात येणाऱ्यांचेही प्रमाण यामुळे काही काळाने वाढेल.
लोकपालास पाठिंबा देणाऱ्या असंख्य तरुणांना भेटून लोकपाल कशाप्रकारे भ्रष्टाचार नष्ट करणार, याबद्दल चौकशी केली असता मला एकाही तरुणाने स्पष्टीकरण दिले नाही. भारतीय समाजाच्या जडणघडणीवर अवतार, सत्यनारायण पूजा, अभिषेक या तात्काळ फळ देणाऱ्या विचारांचा व कर्मकांडांचा प्रचंड प्रभाव आहे. अण्णा व त्यांना पाठिंबा देणाऱ्यांची जगाकडे पाहण्याची ‘मेंटल मॉडेल्स’ अशाच जडणघडणीच्या प्रभावांतून बनलेली आहेत. आंदोलनाला पाठिंबा देणाऱ्यांचा भर श्रद्धा आणि विश्वास यांऐवजी ज्ञानावर असता, तर ‘लोकपालाला अधिकार दिले म्हणून प्रश्न सुटतील का?’ याची चर्चाही सुरू झाली असती. तसे झालेले नाही.
भ्रष्टाचाराशी लढण्यासाठी सर्व पातळय़ांवर बदल करणे आजही आवश्यकच आहे. मात्र, एक लोकपाल साऱ्यांना भारी पडेल, ही भोळसट कल्पना सोडून देण्याची गरज तातडीची बनली आहे.

सुरेश खोपडे ,बुधवार, ११ जानेवारी, २०१२
(लेखक निवृत्त आयपीएस अधिकारी आहेत)

अडचणीच्या काळात उपयोगात येणारे ...

Important Links.......& e-mail id .

अडचणीच्या काळात उपयोगात येणारे ...

* महाराष्ट्र शासनाच्या आरोग्य सुविधा
* जे.जे. हॉस्पिटल, मुंबई
* ससून रुग्णालय, पुणे
* राष्ट्रीय एड्स नियंत्रण संस्था
* आरोग्याची काळजी कशी घ्यावी



* केईएम हॉस्पिटल-मुंबई<
http://maharashtratimes.indiatimes.com/helpline/www.kem.edu>
* शासकीय रुग्णालय, नागपूर
* टाटा स्मृती कँसर हॉस्पिटल,मुंबई
* वैद्यकीय शिक्षण
* राम मनोहर लोहिया शासकीय रुग्णालय, दिल्ली<
http://rmlh.nic.in/index.asp?langid=1>



टॅक्स

· इन्कमटॅक्स रिटर्न ऑनलाइन कसे भरावे<
http://india.gov.in/outerwin.php?id=http://incometaxindiaefiling.gov.in/po
rtal/index.jsp>
· संपत्ती कर कुठे भरावा



• एक्साइज आणि सर्विस टॅक्स रिटर्न<
http://india.gov.in/howdo/onlineservice_detail.php?id=98&cs=c>
• नोंदणी आणि मुद्रांक शुल्क कुठे भरावे



उद्योग-व्यवसाय सुरु करण्याविषयी


* नवीन उद्योग कसा सुरु करावा <
http://business.gov.in/starting_business/index.php>
* व्यवसाय व्यवस्थापन कसे करावे <
http://business.gov.in/manage_business/index.php>
* व्यवसाय बंद कसा करावा <
http://business.gov.in/closing_business/index.php>




* व्यवसायासाठी निधी कसा उभारावा <
http://business.gov.in/business_financing/index.php>
* मुंबई शेअर बाजार
* परराष्ट्रात व्यवसाय कसा सुरु करावा <
http://business.gov.in/doing_business/index.php>



कुठे आणि कसा अर्ज करावा

· मतदार यादीत नाव कसे दाखल करावे <
http://india.gov.in/howdo/howdoi.php?service=10>
· म्हाडाच्या घरासाठी अर्ज कसा करावा
· रोजगार मिळविण्यासाठी नोंदणी<
http://india.gov.in/howdo/howdoi.php?service=12>
· RTI अंतर्गत माहिती कशी मिळवावी
· कॉपीराइट साठी अर्ज
· शस्त्र परवाना कुठून मिळवावा
· पेटंटसाठी कुठे अर्ज करावा



• रेशन कार्डसाठी अर्ज
• PAN कार्ड कसे मिळवावे <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=15>
• नोकरी कशी शोधावी
• पासपोर्टसाठी अर्ज कुठे करावा
• वाहन नोंदणी कशी करावी
• डिजिटल सही कशी मिळवावी <
http://www.mca.gov.in/MCA21/dca/dsc/certifying-new.html>



तक्रारः कुठे आणि कशी दाखल करावी


* सरकारविरोधात तक्रार कुठे करावी
* केंद्रीय दक्षता आयोगात तक्रार कशी करावी <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=14>
* राष्ट्रपतींकडे तक्रार कशी करावी
* कामगार आयुक्तांकडे तक्रार कशी करावी <
http://india.gov.in/howdo/onlineservice_detail.php?id=335>
* .IN डोमेन कसे नोंदवावे <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=18>




* CBI कडे तक्रार कशी करावी <
http://www.cbi.gov.in/contactus/contactfrm.php?to=sp1acmum%40cbi.gov.in&Su
bject=Complaint-Information>
* मोबाइल/लॅंडलाइन फोनविषयी तक्रार कुठे करावी <
http://www.trai.gov.in/serviceproviderslist.asp>
* मानवाधिकार उल्लंघनाबाबत तक्रार
* महिला आयोगात कुठे तक्रार द्यावी



शोध घ्या/पत्ता मिळवा

· रेल्वे तिकीटची PNR स्थिती
· पासपोर्ट अर्जाची स्थिती <
http://bharat.gov.in/outerwin.php?id=https://passport.gov.in>
· महाराष्ट्रातील पर्यटनस्थळे
· संसदेचे अधिनियम <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=13>
· महाराष्ट्रातील ऑनलाइन जिल्हे<
http://www.maharashtra.gov.in/english/Districts%20List.php>
· कृषी हवामान>
· बाळासाठी पोषक आहार
· भारत सरकारच्या टेंडर्सविषयी
· इंडियन एअरलाइन्स विमानांचे वेळापत्रक <
http://bharat.gov.in/outerwin.php?id=http://indian-airlines.nic.in/scripts
/flightstatus.aspx>
· प्रौढांसाठी पोषक आहार
· आयुर्वेद/योग/निसर्गोपचाराविषयी माहिती
· न्यायालयात दाखल प्रकरणांची सद्दस्थिती <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=21>
· शरीरातील मेद <
http://bharat.gov.in/outerwin.php?id=http://health.delhigovt.nic.in/dynami
c/bodymassindex.html>
· चोरी गेलेल्या गाड्यांची स्थिती <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=1>
· ISD Codes कसे शोधाल



• PIN Code कसे शोधाल <
http://bharat.gov.in/outerwin.php?id=http://www.indiapost.gov.in/Netscape/
Pincode.html>
• कृषी मंडईतले भाव <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=6>
• स्पीडपोस्टची स्थिती <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=10>
• कोर्टाचे आदेश <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=24>
• परिक्षांचे निकाल<
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=16>
• जमिनीचे रेकॉर्ड
• शेतक-यांसाठीच्या योजना<
http://india.gov.in/citizen/agriculture/agri_cont_schemes.php>
• NGO साठी सरकारी योजना
• लोकसभा/राज्यसभा सदस्यांची माहिती
• गृहिणींसाठी किचन टीप्स<
http://www.foodsafetyindia.nic.in/consumeradvice.htm>
• न्यायालयांची कॉजलिस्ट <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=7>
• महिलांची प्रजनक्षमता <
http://bharat.gov.in/outerwin.php?id=http://health.delhigovt.nic.in/dynami
c/fertilitycalculator.html>
• केंद्र शासनाच्या कर्मचा-यांसाठी आरोग्य सुविधा<
http://mohfw.nic.in/cghsnew/index.asp>
• विक्रीकर कुठे भरावा
• STD Codes कसे शोधाल



ऑनलाइन खरेदी/भरणा


* रेल्वे तिकीट <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=5>
* एस.टी. तिकीट
* MTNL बिल




* मुंबई लोकलचा मासिक पास
* विमान तिकीट <
http://india.gov.in/howdo/otherservice_details.php?service=4>
* मुंबईत ट्रॅफिक चलान <
http://www.trafficpolicemumbai.org/marathi/indexmarathi.htm>



प्रमाणपत्र कुठून मिळवावे

· जन्म प्रमाणपत्र
· ड्राइव्हिंग लायसन्स
· जात प्रमाणपत्र
· डोमिसाइल प्रमाणपत्र



• मृत्यू प्रमाणपत्र
• अपंगांसाठी ओळखपत्र <
http://india.gov.in/howdo/onlineservice_detail.php?id=1170>
• विवाह प्रमाणपत्र



पोलिस वेबसाइट


* महाराष्ट्र पोलिस
* मुंबई ट्रॅफिक पोलिस <
http://www.trafficpolicemumbai.org/marathi/indexmarathi.htm>
* ठाणे शहर पोलिस
* नागपूर शहर पोलिस
* अॅन्टी करप्शन विभाग <
http://www.maharashtra.gov.in/english/homedept/acbShow.php>
* ग्राहक तक्रार मंच
* गुजरात पोलिस
* मध्यप्रदेश पोलिस
* CBI (नवी दिल्ली)
* दिल्ली ट्रॅफिक पोलिस





* मुंबई पोलिस
* पुणे शहर पोलिस
* नाशिक शहर पोलिस
* Cyber Crime विभाग
* CID, महाराष्ट्र
* कर्नाटक पोलिस
* गोवा पोलिस
* आंध्र प्रदेश पोलिस <
http://apstatepolice.org/APPW/jsp/homePage.do%3bjsessionid%3d6BC754A072E63
1D812EA545860AADA44?method=getHomePageElements
>
* दिल्ली पोलिस

फ्री हिट - अण्णा, जहाज बुडते आहे!

राज्यकर्त्यांना सळो की पळो करून सोडणारे अण्ण्णा हजारे स्वत:च अडचणीत येत चालले आहेत. किरण बेदी, केजरीवाल, सिसोदिया, भूषण पितापूत्र अशा टीम अण्णा सदस्यांनी अवघ्या दोन महिन्यांत अण्णांनी अक्षरश: प्राण पणाला लावून उभारलेली भ्रष्टाचारविरोधी मोहिम पिछाडीवर गेली आहे. अणांच्या विरोधकांच्या हाती कोलीत देण्यात ही मंडळी आणि अण्णांचे पीए सुरेश पठारे यांचा वाटा मोठा आहे. त्यांची वक्तव्ये अथवा कृत्ये बघता ही मंडळी अण्णांना मदत करण्यास आली आहेत कीं त्यांना बुडवण्यास असा प्रश्न पडतो.

सार्वजनिक आयुष्यात व्यक्तिगत प्रतिमा फार महत्त्वाची असते. लोकांना शिकवण्याआधी स्वत: स्वच्छ असावे लागते आणि सर्वसामान्यांनाही तसे वाटण आवश्यक असते. येथे, बेदी आणि केजरीवाल यांच्या निधी उभारण्याबाबतच संशयाचे धुके निर्माण झाले आहे. दोघांनी एकमेकाच्या वर्तनाबाबत भाष्य केले आहे. प्रशांत भूषण यांनी थेट, काश्मीरींना स्वयंनियंत्रणाचा हक्क द्यावा असे सांगून टाकले.

काश्मीरचा मामला इतका सोपा असता तर गेली ६५ वर्ष भारत आणि पाकिस्तान या भूप्रदेशावरून सतत संघर्ष का करीत बसले असते? उद्या, काश्मीरींनी, आम्हाला स्वतंत्र व्हायचे आहे किंवा पाकिस्तानमध्ये सामील व्हायचे आहे असा कौल दिला तर संरक्षणदृष्टया भारत अडचणीत येईल त्याचे काय? काश्मीर नसेल तर भारताची सीमा थेट पंजाबपासून सूरू होईल. आज काश्मीर हा हिमालयाच्या कुशीतील भाग भारतासाठी महत्त्वचा आहे.

आज काश्मीर खदखदतो आहे. तेथील लोकांच्या मनात नेमके काय आहे हे सांगणे अशक्य बनले आहे. तेथील किती लोकांच्या मनात धर्मवेड आहे हेही कळत नाही. अशा वेळी देशाच्या एका भागाला स्वयंनियंत्रणाचा हक्क द्यावा असे मतप्रदर्शन सार्वजनिक जीवनातील कोणीही अधिक विचारपूर्वक करायला हवे. हाच न्याय आसाम, नागालँड किंवा इतर सीमा प्रांतांनी मागितला तर भारताने काय करावे?

आता या वादात अण्णांचे काही महिने ब्लॉग रायटर म्हणून काम केलेले राजू परूळेकर उतरले आहेत. त्यांनी दिलेली माहिती ही, अण्णांच्या कार्यपद्धतीविषयी आणि पारदर्शी व्यवहाराविषयीच संशय निर्माण करणारी आहे. टीम अण्णामध्ये व्यक्तीगत हेवेदावे इतके असतील तर चळवळीचे काय होणार असा प्रश्न माझ्यासारख्या सामान्य माणसाला पडतो आहे.

मुळात ही चळवळ नेमकी कशासाठी आहे हे मला तेव्हाही कळले नव्हते आणि आजही मी तितकाच अनभिज्ञ आहे. अण्णांचा लढा हा देशातील भ्रष्टाचार कमी करावा म्हणून आह की जनलोकपाल कायदा संमत व्हावा म्हणून आहे? जनलोकपाल विधेयक सरकार जसे आहे तसे मंजुर करणार नाही हे उघड आहे. कारण त्यात अनेक त्रुटी आहेत. रोगापेक्षा इलाज भारी असा हा प्रकार आहे. मुळात एका कायद्याने भ्रष्टाचार कमी होईल असा भाबडेपणाा बाळगावा का?

अण्णांची तुलना अनेकदा महात्मा गांधींशी केली जाते. मुळात हीच एक चूक आहे. गांधींनी चळवळ उभारताना सामान्य माणसाला एक कार्यक्रम दिला. स्वत:बरोबर त्यांना नेण्याइतकी ताकद दाखवली. सोबत देशभर पसरलेला काँग्रेस पक्ष होता. सर्व राज्यांत त्यांचे निष्ठावाक अनुयायी होते. यापैकी अनेक व्यक्तीगत जीवनात स्वच्छ होते.

अण्णांनी सामान्य माणसाला कोणताही कार्यक्रम दिलेला नाही. गावागावात, भ्रष्टाचाराचे रोज फटके खाणारा शेतकरी आणि बारा बलुतेदार किंवा शहरांतील पिचलेला माणूस सहारा शोधतो आहे. त्यांना जनलोकपाल म्हणजे काय हे कळत नाही. जनलोकपालमुळे कोणता भ्रष्टाचार कमी होईल हे त्याच्या लक्षात येत नाही. कारण त्याला इतकेच कळते आहे की, गेल्या सहा दशकांत अनेक कायदे होऊनही, भ्रष्टाचार वाढतोच आहे आणि त्यात बळीही आपलाच जातो आहे.

रोज सतावणारा भ्रष्टाचार कसा कमी होईल ह्याचे उत्तर अण्णा देणार नसतील तर त्यांची चळवळ वेग घेणे कठीण आहे.

यात भर पडली आहे ती, वाचाळ टीम अण्णाची. सरकारशी लढणे कधीच सोप्पे नसते. आणि भारतातील राजकारणी हे बेरके आणि चलाख आहेत. त्यांनी अण्णांसारखी अनेक संकटे झेलली आहेत आणि संपवली आहेत. शरद जोशी आणि टिकैत यांनी तर देेशातील संपूर्ण शेतकरी सरकारविरुद्ध उभा करण्याचे प्रयत्न केले. पंजाबमध्ये शीख फुटीरतावाद्यांनी केलेल्या देशविरोधी चळवळीने देश हादरला, पंतप्रधानांसकट अनेकांना यापायी प्राण गमवावे लागले.

अशी आणखीही उदाहरणे देता येतील. मुद्दा आहे तो, अण्णा सतत उपोषणाला बसतो अशी धमकी देत राहिले तर उपोषणाचे शस्त्र बोथट होईल हे त्यांच्या लक्षात येत नसेल का? मुख्य म्हणजे सतत सरकारला वेठीस धरून यशस्वी होऊ असे त्यांना का वाटते आहे?

देशभर चळवळ नेण्याचे, त्यासाठी भक्कम पायाभरणी करण्याचे आव्हान अण्णा स्वीकारणार आहेत का? त्यासाठी काही काळ मिडियाच्या प्रकाशझोताबाहेरही जावे लागेल. मुळात अण्णांचा हा पिंड आहे का? सेलेब्जना घेऊन चळवळ यशस्वी होते का?

अण्णांची मोहिम अपयशी ठरली तर, लोकांचे फार मोठे नुकसान होईल. त्यांना गेली सहा दशके वेढलेल्या सर्वांत मोठ्या संकटातून सोडवण्याचे सार्मथ्य कोणामध्येच नाही अशी त्यांची भावना होईल. मग तर, माजलेला भ्रष्टाचारी वर्ग ह्या वर्गाची अगदीच दयनीय अवस्था करेल.

अण्णा, जहाज बंदरावर नेऊन डागडुजी करून घ्या. नाहीतरी बुडत्या जहाजावरचे उंदीर कधी पळ काढतील हे कळणार नाही आणि कप्तान म्हणून खापर तुमच्यावर फुटेल.